En temel besin maddelerimizden biri, büyük bir patlama potansiyeline sahip. Tarihte birçok büyük tesisin yerle bir olmasına neden olan un patlaması, ciddi bir tehlike olarak karşımıza çıkıyor.
Un neden patlıyor?
Un, yanabilen bir karbonhidrat. Ancak un patlaması için unun yeterli yoğunlukta havada dağılmış olması gerekiyor. Yerde serili, kapta veya pakette duran unun patlaması söz konusu değil. Bu yüzden un işlenen tesislerde, havadaki un miktarının çoğalmaması için gerekli önlemlerin alınması şart.
Havada toz halinde asılı duran parçacıklar çok küçük olduğu için hızlı bir şekilde yanabiliyor. Yanma, havada sık bir şekilde asılı duran parçacıklar arasında hızla yayılıyor ve bir patlama etkisine neden oluyor.
Havada duran karbonhidrat, metreküpte 50 gramdan fazla olduğunda herhangi bir ateşlemeyle patlayabilir. Patlama, birbirine yakın parçacıkların zincirleme bir şekilde yanması nedeniyle ortaya çıktığından, parçacığın havadaki yoğunluğu çok önemli.
Un patlaması deneyi amacıyla kurulan düzenekte, un önce havaya saçılıyor.
Daha sonra tutuşma sağlanıyor.
Un şiddetli bir şekilde patlıyor.
Önemli un patlaması vakaları
Tarihte kayda geçen ilk un patlaması, 1785 yılında İtalya’daki bir un fabrikasında yaşandı.
1878 yılında ABD Minneapolis’teki Washburn “A” Mill un değirmeninde yaşanan patlamada 22 kişi yaşamını yitirmişti. Bu patlamaya kadar, Avrupa’daki bazı vakalara rağmen unun böyle bir patlamaya yol açabileceği düşünülmüyordu. Patlamadan sonra konunun ciddiyeti anlaşıldı ve birçok tesis gerekli önlemleri alma yönünde adımlar attı.
Buna karşın, bugüne dek, farklı yerlerde birçok değirmen patlaması yaşandı. Sadece ABD’de, 1994 ile 2004 yılları arasında 115 ‘toz patlaması‘ yaşandı. 16 kişinin yaşamını yitirdiği bu patlamalardan 8’i un işleme veya depolama tesislerinde yaşandı.
ABD’deki bir rafineri tesisinde 2008 yılında yaşanan toz patlaması.
Toz patlaması
Un patlaması, bir tür toz patlaması olarak kabul ediliyor.
Toz patlaması, havada duran küçük parçacıkların hızlı bir şekilde yanması şeklinde tanımlanıyor. Patlayabilecek parçacıkların dağılmadan bir arada durması nedeniyle kapalı ortamlar toz patlaması için daha riskli.
Toz patlaması, kömür madenlerinde, tahıl ambarlarında ve diğer endüstriyel ortamlarda sıkça karşılaşılan bir tehlike.
Bununla birlikte özel efekt sanatçıları, film yapımcıları, piroteknik uzmanları bu patlamaları farklı amaçlarla kullanıyor.
Aşağıdaki videoda bir grup insan, avcunda tuttuğu unu ateşe doğru atıyor ve un patlamasına neden oluyor. Video, un patlamasının ne kadar tehlikeli olabileceğini gösteriyor.
Toz patlaması için gereken 4 koşul var. Bunlar, yanabilen toz halinde bir madde, havada asılı duran tozun patlama için yeterli yüksek konsantrasyonda olması, oksijen ve ateşleme kaynağı olarak sıralanıyor. Kapalı ortam, patlama için şart olmasa da fiziksel hasarın etkisini büyük oranda arttıran bir unsur olarak karşımıza çıkıyor.
Sayfadaki deney görselleri ve video bilgi verme amaçlıdır. Sakın evde denemeyin!
(1001)
